การประเมิน "คะแนนรูปร่าง" เป็นการประเมินจากสภาพที่เราจับต้องไม่ได้ เช่น ความอ้วน ความผอม ให้ออกมาเป็นตัวเลข ในทางกลับกัน ถ้าหากเราทราบตัวเลขคะแนนรูปร่างนี้ เราก็สามารถจินตนาการได้ว่าช้าง ตัวที่กำลังพูดถึงอยู่นี่ มีรูปร่างหน้าตาประมาณไหน

      สำหรับเกณฑ์การให้คะแนนรูปร่างช้างนั้น มีด้วยกันมากมายหลายสำนัก ความละเอียดของการพิจารณารูปร่าง ก็จะแตกต่างกันไป ส่วนใหญ่จะทำได้ โดยกำหนดคะแนนรูปร่างตามความสมบูรณ์ในแต่ละส่วนของร่างกาย แล้วจึงนำคะแนนที่ได้จากแต่ละส่วนนั้นมารวมกัน

      ในบทความนี้ จะให้เป็นเกณฑ์ง่าย ๆ สำหรับบุคคลทั่วไป ไม่ได้บอกว่าจะต้องให้คะแนนเท่าไร แต่อยากให้ผู้อ่านสามารถนำไปใช้พิจารณาโดยคร่าวว่า ช้างที่เราเห็นอยู่นี่ อ้วนหรือผอม ดีหรือไม่ ทั้งนี้ เราต้องทำการประเมินร่างกายแต่ละส่วน เก็บไว้ในใจ แล้วนำความเห็นที่ได้จากแต่ละส่วนมารวมกัน ก่อนจะตัดสินว่า ช้างมีรูปร่างดีหรือไม่
 

ประเมินช้างจากด้านข้าง

    ส่วนของร่างกายช้าง ที่เราจะใช้พิจารณากัน มีดังต่อไปนี้
1. บริเวณขมับของช้าง เมื่อเรายืนอยู่บริเวณหัวไหล่ แล้วมองมาจากด้านหลัง ควรเห็นขอบค่อนข้างนูน หรือบุ๋มลงไปเพียงเล็กน้อย ถ้าเห็นโครงกระดูกกระโหลกหน้าผากล้อมรอบขมับ และขมับมีรอยบุ๋มลึกชัดเจน แสดงว่า ขมับอยู่ในเกณฑ์ที่เรียกได้ว่า ผอม แต่ในช้างที่แก่มาก ๆ ขมับอาจบุ๋มลงไปลึกมากก็ได้

2. กระดูกสะบักบริเวณไหล่ (Shoulder blade) ถ้ามองจากด้านข้างของตัวช้าง แล้วเราเห็นกระดูกสะบัก เป็นสันชัดเจน จะถือว่า สะบักผอม ช้างที่มีรูปร่างพอดี จนถึงสมบูรณ์ อาจเห็นกระดูกสะบักเป็นแนวดิ่งและเห็นรอยเว้าของกล้ามเนื้อเล็กน้อย หรืออาจมองไม่เห็นรอยกระดูก เพราะมีกล้ามเนื้อหรือไขมันปกคลุมอยู่เต็มร่องกระดูกก็ได้ เว้นแต่การขยับขาหน้าในบางจังหวะ

3. บริเวณทรวงอก ให้พิจารณาทางด้านข้างเช่นกัน ถ้าเราเห็นร่องรอยกระดูกซี่โครงอย่างชัดเจนเกือบทุกซี่ จะถือได้ว่า ช้างนั้นผอมมาก อย่างไรก็ตาม ช้างที่อยู่ในเกณฑ์ผอม เราก็อาจมองไม่เห็นซี่โครงของมันก็ได้ และช้างที่มีรูปร่างพอดี เราก็อาจเห็นร่องรอย ที่เลือนลางของกระดูกซี่โครงบางซี่

4. กระดูกสะโพกและเนื้อสะโพก ให้สังเกตจากหลาย ๆ มุม แล้วพิจารณาทั้งกระดูกและกล้ามเนื้อบริเวณสะโพก แม้ช้างที่สมบูรณ์ ก็อาจมองเห็นมุมระหว่างกระดูกสะโพก และกระดูกหางได้ แต่จะไม่เป็นขอบชัดเจน และมีกล้ามเนื้อสะโพกกลมกลึง ถ้ากล้ามเนื้อแบนราบลงเล็กน้อย ก็ถือว่าอยู่ในเกณฑ์ปานกลาง ช้างที่ผอมมาก จะเห็นกระดูกสะโพกเป็นโครงชัดเจน กล้ามเนื้อสะโพกจม

ประเมินช้างจากด้านหลัง

5. กระดูกสันหลังส่วนเอว ให้อยู่ด้านหลังของช้าง เพื่อสังเกต และหากเป็นไปได้ให้พิจารณาจากมุมสูง ช้างที่สมบูรณ์โดยทั่วไปอาจเห็นขอบกระดูกเล็กน้อย และเห็นกล้ามเนื้อลาดลงเหมือนภูเขาเตี้ย ๆ สำหรับช้างที่อ้วน เราแทบจะไม่เห็นกระดูก หลังกลม เนื่องจากมีกล้ามเนื้อ (และไขมัน) เต็มสันหลัง หากสันหลังส่วนเอว เป็นสันคม มองจากด้านหลัง ดูคล้ายเขาสูงชัน ก็แสดงว่า คะแนนส่วนนี้อยู่ในเกณฑ์ต่ำ

6. กระดูกส่วนหาง ถ้าเราเห็นรอยต่อระหว่างกระดูกอย่างชัดเจน ให้จัดว่า ส่วนหางอยู่ในเกณฑ์ผอม แต่ถ้าระหว่างรอยต่อของกระดูกหาง มีกล้ามเนื้อหรือไขมันมาพอกอยู่เต็ม เราก็จัดให้อยู่ในเกณฑ์ดี

       เมื่อได้พิจารณาจากทุกส่วนจนครบแล้ว เราจึงสามารถตัดสินได้ว่า ช้างที่เราเห็นอยู่นี่ มีคะแนนรูปร่างเป็นอย่างไร ซึ่งนอกจากจะช่วยให้เราตัดสินใจได้ว่าช้างตัวนี้ อ้วนหรือผอม ยังสามารถบ่งบอกถึงภาวะโภชนาการของช้างได้อีกด้วย ว่าช้างเชือกนั้น หรือตัวนั้น ได้รับอาหารพอเพียงแล้วหรือไม่

       ช้างที่มีคะแนนรูปร่างต่ำ บ่งบอกถึงสภาวะขาดอาหาร ซึ่งก็ต้องทำการวินิจฉัยหาสาเหตุที่แท้จริงต่อไป ว่าเกิดจากอะไรแน่ จะเป็นเพราะได้รับอาหารไม่เพียงพอ หรือจะเกิดจากโรคบางประการ อย่างนี้ เป็นต้น

       ช้างที่มีคะแนนรูปร่างสูง แสดงว่าได้รับอาหาร เกินความจำเป็นของร่างกาย ก็ใช่ว่าจะดี เพราะ "ความอ้วน" ก่อให้เกิดปัญหาต่าง ๆ ตามมาได้ เช่น เกิดปัญหาการบาดเจ็บของข้อต่อได้ง่าย เพราะต้องรับน้ำหนักมาก และอาจมีผลกระทบถึงระบบสืบพันธุ์ ทำให้ผสมติดยากก็เป็นได้

      จริง ๆ แล้ว ความอ้วน ความผอม ก็ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของสัตว์ทุกชนิดคล้าย ๆ กัน ผู้ที่รักสัตว์ "ตัวจริง" ควรต้องศึกษาให้ดี ถึงความเหมาะสมของรูปร่างสัตว์ ตามชนิดพันธุ์ เพศ และอายุ ของสัตว์ที่เลี้ยงไว้ เพื่อให้สัตว์ที่เราเลี้ยงมีคุณภาพชีวิตที่ดีอย่างแท้จริง